Wat zijn anticonceptiva en hoe werken ze?
Anticonceptiva zijn middelen die worden gebruikt om ongewenste zwangerschappen te voorkomen. Het hoofddoel is het blokkeren van de bevruchting van de eicel door zaadcellen of het voorkomen van innesteling van een bevruchte eicel in de baarmoeder. In Nederland zijn verschillende soorten anticonceptiva verkrijgbaar, elk met hun eigen werkingsmechanisme.
De werkingsmechanismen van anticonceptiva kunnen worden onderverdeeld in drie hoofdcategorieën. Hormonale methoden, zoals de anticonceptiepil, beïnvloeden de hormonale cyclus van de vrouw om eisprong te voorkomen. Barrièremethoden, zoals condooms en pessaria, vormen een fysieke barrière tussen zaadcellen en eicel. Het koperspiraal werkt door een ontstekingsreactie in de baarmoeder te veroorzaken die schadelijk is voor zaadcellen.
De effectiviteit van anticonceptiva varieert aanzienlijk tussen verschillende methoden. Hormonale methoden zijn bij correct gebruik meer dan 99% effectief, terwijl barrièremethoden een iets lagere effectiviteit hebben. De betrouwbaarheid hangt sterk af van de juiste toepassing en consequent gebruik. Het is essentieel om de instructies nauwkeurig op te volgen voor optimale bescherming tegen ongewenste zwangerschap.
Hormonale anticonceptiva
Hormonale anticonceptiva zijn een van de meest populaire en effectieve vormen van geboortebeperking in Nederland. De anticonceptiepil is de bekendste vorm en wordt onderverdeeld in twee hoofdtypen: combinatiepillen en minipillen. Combinatiepillen bevatten zowel oestrogeen als progestageen, terwijl minipillen alleen progestageen bevatten.
In Nederlandse apotheken zijn verschillende merken anticonceptiepillen verkrijgbaar. Populaire merken zijn onder andere:
Microgynon - een combinatiepil met ethinylestradiol en levonorgestrel
Marvelon - bevat ethinylestradiol en desogestrel
Yasmin - een moderne combinatiepil met drospirenon
Cerazette - een minipil met alleen desogestrel
De hormonen in anticonceptiepillen werken door de natuurlijke hormonale cyclus te onderdrukken. Oestrogeen voorkomt de rijping van eicellen, terwijl progestageen het baarmoederslijmvlies verdunt en het cervixslijm dikker maakt. Deze combinatie zorgt voor een zeer hoge bescherming tegen zwangerschap.
Voordelen van hormonale anticonceptiva zijn de hoge effectiviteit, regelmatige menstruatie en mogelijk positieve effecten op de huid. Nadelen kunnen bijwerkingen zijn zoals hoofdpijn, stemmingswisselingen of gewichtstoename. Contra-indicaties omvatten roken boven de 35 jaar, hoge bloeddruk en bepaalde cardiovasculaire aandoeningen.
Barrièremethoden en lokale anticonceptiva
Barrièremethoden vormen een belangrijke categorie anticonceptiva die fysieke of chemische barrières creëren om zwangerschap te voorkomen. Deze methoden zijn gemakkelijk verkrijgbaar in Nederlandse apotheken en bieden unieke voordelen voor verschillende gebruikers.
Condooms: mannencondooms en vrouwencondooms
Condooms zijn de meest bekende barrièremethode en verkrijgbaar in verschillende maten, materialen en texturen. Mannencondooms worden over de penis gerold, terwijl vrouwencondooms in de vagina worden geplaatst. Beide varianten zijn effectief bij correct gebruik en bieden dubbele bescherming.
Diafragma en cervixkapje
Deze herbruikbare siliconen hulpmiddelen worden voor geslachtsgemeenschap in de vagina geplaatst om de baarmoedermond af te sluiten. Ze worden vaak gecombineerd met spermicide voor optimale effectiviteit en moeten door een arts of verloskundige worden aangepast.
Spermiciden en anticonceptieve gels
Deze chemische barrières bevatten stoffen die zaadcellen neutraliseren. Ze zijn verkrijgbaar als gels, crèmes of schuim en worden vaak gebruikt in combinatie met andere barrièremethoden voor verhoogde betrouwbaarheid.
Het grootste voordeel van barrièremethoden is hun vermogen om naast zwangerschapsbescherming ook bescherming te bieden tegen seksueel overdraagbare infecties (SOI), waaronder HIV, chlamydia en gonorroe.
Langwerkende anticonceptiva
Langwerkende anticonceptiva bieden jarenlange bescherming tegen ongewenste zwangerschap zonder dagelijkse aandacht. Deze methoden zijn ideaal voor vrouwen die betrouwbare, onderhoudsarme anticonceptie zoeken en worden steeds populairder in Nederland.
Koperspiraal (IUD) en hormonale spiraal (IUS)
Het koperspiraal werkt door koper af te geven dat giftig is voor zaadcellen en eicellen. De hormonale spiraal geeft kleine hoeveelheden hormonen af die de baarmoederslijmhuid verdunnen en het baarmoederslijm verdikken. Beide worden in de baarmoeder geplaatst door een getrainde zorgverlener.
Anticonceptie-implantaat en -injectie
Het implantaat is een klein staafje dat onder de huid van de bovenarm wordt geplaatst en hormonen afgeeft. De anticonceptie-injectie wordt elke drie maanden toegediend en bevat langwerkende hormonen die de eisprong onderdrukken.
Procedure en werkzaamheid
De plaatsing gebeurt tijdens een korte medische procedure. De werkzaamheid varieert per methode:
Koperspiraal: 5-10 jaar, >99% effectief
Hormonale spiraal: 3-5 jaar, >99% effectief
Implantaat: 3 jaar, >99% effectief
Injectie: 3 maanden, 94-99% effectief
Deze methoden zijn geschikt voor vrouwen die langdurige anticonceptie wensen, moeite hebben met dagelijkse pil-inname, of medische redenen hebben om oestrogeen te vermijden.
Noodanticonceptie
Morning-afterpil: ellaOne en NorLevo
In Nederlandse apotheken zijn twee hoofdtypen morning-afterpillen verkrijgbaar: ellaOne en NorLevo. Deze noodanticonceptiva kunnen ongewenste zwangerschap voorkomen na onbeschermd seksueel contact of bij falen van de gebruikelijke anticonceptie.
Werkingsmechanisme en tijdsbestek voor gebruik
De morning-afterpil werkt door de eisprong uit te stellen of te voorkomen. NorLevo is het meest effectief binnen 72 uur na onbeschermd contact, terwijl ellaOne tot 120 uur (5 dagen) effectief blijft. Hoe eerder de pil wordt ingenomen, hoe groter de effectiviteit.
Verkrijgbaarheid en belangrijke informatie
Beide pillen zijn zonder recept verkrijgbaar in Nederlandse apotheken. De apotheker zal vragen stellen over de situatie en medische geschiedenis. Bijwerkingen kunnen misselijkheid, hoofdpijn en onregelmatige menstruatie zijn. Neem contact op met een arts als de menstruatie meer dan een week uitblijft of bij ernstige buikpijn.
Het kiezen van de juiste anticonceptie
Factoren om rekening mee te houden bij keuze
Het kiezen van anticonceptie is een persoonlijke beslissing die afhangt van verschillende factoren. Belangrijke overwegingen zijn:
Gewenste effectiviteit en betrouwbaarheid
Gebruiksgemak en hoe vaak je eraan moet denken
Medische geschiedenis en contra-indicaties
Gewenste duur van bescherming
Persoonlijke voorkeuren en comfort
Leeftijd, levensstijl en medische geschiedenis
Jonge vrouwen hebben vaak andere behoeften dan vrouwen die al kinderen hebben. Rokende vrouwen boven 35 jaar kunnen beter geen hormonale pillen gebruiken. Een actieve levensstijl kan invloed hebben op de keuze tussen dagelijkse pillen of langwerkende methoden.
Professioneel advies en kosten
Uw huisarts kan uitgebreid advies geven over de meest geschikte methode. Nederlandse apotheken bieden ook voorlichting over anticonceptie. De meeste anticonceptiva worden vergoed door de basisverzekering tot 21 jaar. Overweeg een methodewisseling bij bijwerkingen, verandering in levensstijl of kinderwens in de toekomst.
